Gerger ismi ise Gerger kalesinin üzerinde bulunduğu dağın yamacında kurulu Nefsi Gerger’den gelmekte (Gerger kelimesinin kökeni hakkında birçok söylenti mevcuttur. Berber Kalesi olarak da telafuz eden bulunmaktadır. Gerger isminin Ermeni kökenli Gargar kelimesinden geldiğini bunun anlamının ise büyük taş yapı ve ya taş ile yapılmış kilise anlamına geldiği)’dir.
Nefsi Gerger’de Artuklular döneminden kalma yıkık halde minare bulunmaktadır. Yaklaşık 350 civarı tarihi su kuyuları ve sarnıçlar bulunmakta. Bunların bir kısmı aktif olarak kullanılmaktadır. Çeşitli tarihi eserleri ile bizlere miras kalan (Eskikent köyündeki Mırfan kalıntıları da aklımızda)kıymetini değerini bilmediğimiz çok yer mevcut. Hiçbir uzman ve resmi kurum tarafından araştırılması yönünde çalışma olmamış ya da önemsenmemiş. Gerger’in tarihini korumak gün yüzüne çıkarmak turizme kazandırmak adına, birçok çalışma yürütülebilir. Nemrut dağına mesafesi ise 30 km olduğu için nemrut dağına gelen turistlerin bu bölgeye de geçişleri sağlanabilir.
15. Yüz Yılda Gerger
“Nefsi Gerger 1540’lı yılarda beş mahallesi 72 kale görevlisi ile birlikte 3128 nüfusa sahip 4 nahiyesi toplam 172 köy ve mezradan oluşmaktaydı. Bu köylerin bir kısmı bugünkü çevre ilçelerin köyleri Alitam Köyü gibi. Bugün iskânda olan köylerimizde mevcut Baygöz (Bagoz) ,Deyro (Dıro) ,Kayrik (kasrik-karsik), Obruk (İverak-Avirak)… Tabi bugün ki Gergerimiz de Aldoş (Aldüş)’te varmış. 1540’lı yıllarda taplam 18 haneye sahipmiş. Gerger’in Çökelik mevkiine bakan yamaçta da önceleri yüzlerce mezar vardı.
Gergerliler o dönemde ahalinin büyük kısmı tarım ve hayvancılıkla uğraşan konargöçerlerden oluşmaktaydı.
Gerger’de halk, buğday, arpa, burçak, darı, nohut, mercimek ile azda olsa böğrülce (lobik) yetiştirmekteydi. Ayrıca pamuk ve kendir üretimide yapılmaktaydı. Üzüm, meyve ve bostan yetiştiriciliği önemli yer tutmaktaydı. Bu tarihlerde arıcılık iyi durumda diyebiliriz. Kayıtlarda 4500-5000 arası arı kovanı olduğunu görmekteyiz.
Kayıtlarda yer alan bilgilere göre aynı dönemlerde Gerger Kazasında 5 ayrı vakıf olduğu tespit edilmiş.
A-Cami ve Mescitler
1-Büyük Camii 2-Küçük Mescit 3-Mehmet Bey Mescidi
B-Zaviyeler
1-Cemaleddin Zaviyesi 2-Mehmet Bey Zaviyesi”
17. Y.Y. Evliyi Çelebi’nin seyahatnamesinde Gerger Kazasından kısa da olsa konukseverliklerinden bahsetmektedir.
(“)Tırnak içerisinde aktarılan bilgilerin kaynağı 16. Y.Y. Adıyaman… Yazarı Mehmet TAŞDEMİR Türk Tarih Kurumu tarafından basılmıştır.
